Arie Man in 't Veld; een geus in Vught

Arie Man in 't Veld (20 april 1921) werd op 6 maart 1941 opgepakt en vastgezet in het Oranjehotel, de strafgevangenis in Scheveningen. De jonge Vlaardingse schilder had zich met zijn broer aangesloten bij het geuzenverzet, de eerste verzetsgroep van Nederland, onder leiding van Bernardus Ijzerdraat. Deze verzetsgroep was voortgekomen uit de Vlaardingse wandelvereniging Flardinga. De groep werd al snel opgerold door verraad en onervarenheid. Soms werd het zelfs als knullig omschreven. Vast staat dat de groep bestond uit mensen die graag iets wilden doen tegen de Duitse bezetting van hun vaderland. Na een groot proces werden 15 geuzen werden geëxecuteerd, de rest werd vanuit het oranjehotel op transport gesteld naar concentratiekamp Buchenwald. Zo ook Arie en zijn broer. Het vonnis voor Arie luidde drie jaar en zes maanden gevangenschap. Uiteindelijk zou hij tot het eind van de oorlog in gevangenschap verkeren. 

Op 9 april 1941 komt het transport met de 157 geuzen aan in Buchenwald. 

Op 18 april wordt hij ingedeeld bij het arbeitskommando 45, wat voor werk hij hier precies moest doen is mij helaas nog onbekend. Begin november komt hij in een nieuw arbeitskommando, waar hij grond moest vereffenen, waarschijnlijk voor bouw of landbouw. Fysiek zeer zware arbeid. Op 11 december kwam hij weer in een nieuw arbeitskommando; het Kabellegerkommando, voor het trekken of leggen van stroomkabels.

Op 4 februari 1942 neemt de geschiedenis een onverwachte wending; Arie gaat weer terug naar Nederland, en wel naar kamp Amersfoort. Vanuit Buchenwald werden namelijk Nederlandse gevangenen overgebracht om als kapo in kamp Amersfoort te werken. Enkelen van hen hebben zich zeer wreed en misdadig gedragen, waaronder de beruchte Teun van Es. Een oud-geus die als kapo bij het Judenkommando werkte. Het blijft zeer opmerkelijk en schrikwekkend te zien hoe deze verzetsmannen van het eerste uur zo veranderden in wrede misdadigers. Of Arie zich in zijn rol ook misdragen heeft is onbekend, dus is het beter daar maar niet over te oordelen.

In januari 1943 gaat Arie van kamp Amersfoort naar kamp Vught over. Hier verblijft hij tot het eindtransport bij de ontruiming van het kamp in september 1944. De mannen gaan naar Sachsenhausen. Op een gegeven moment komt Arie in het buitenkamp Rathenow terecht, waar enkele honderden Nederlanders zitten. Ze moeten werken voor de Arado Flugzeugwerke. Het kamp werd op 26 april 1945 bevrijd door het rode leger.

Luitenant-waarnemer J.J. Cramer en dpl. soldaat T.C. Wildenburg

Recentelijk mocht ik van Dhr. Coumou en een anonieme schenker weer interessant materiaal ontvangen. Het gaat om drie voorschriften van de luchtvaartdienst, zoals onze luchtmacht voor de oorlog heette en een brief uit Stalag IV G. 

Toen ik de voorschriften ontving sloeg bij het lezen van één van de handtekeningen mijn hart een keertje over. Daar staat de naam J.J. Cramer! Van deze luitenant-waarnemer die in de jaren 42-45 in krijgsgevangenschap mocht ik al eerder een schenking ontvangen, uit de handen van Dhr. Ziëck. Wat een toeval!

De brief is ook zeer interessant. Geschreven door Soldaat Theodorus C. Wildenburg vanuit Paunsdorf (Leipzig). Daar was een buitencommando van Stalag IV G Oschatz, waar de krijgsgevangenen moesten werken in de munitiefabriek van HASAG. Dit was tegen de conventie van Geneve, waarin is vastgelegd dat krijgsgevangenen niet in de oorlogsindustrie tewerkgesteld mogen worden. Verscheidene protesten mochten niet baten. 

De brief is geschreven naar Arbeidsman J. Wildenburg, die voor de Nederlandse Arbeidsdienst werkte in het NAD kamp te Diessen, Brabant. Mogelijk was dit een broer of neef van Theo. De inhoud van de brief is opmerkelijk.

"Beste Joop,

Gek hé, 'n kaartje van me, maar jij zit daar ook in de ellende, al is 't niet zo erg als wij, dus we zijn lotgenoten zo'n beetje. Hoor hou je taai kerel, laat je niet nemen door die gasten en je kameraden hoor. Kijk uit wat je doet, want je weet waarvoor wij hier zitten. Houd je hand omlaag Joop hoor. Ik weet wel dat je zo niet bent, maar de verkeerde invloed volgt zo makkelijk. Nou joh, hou je haaks en schrijf gauw terug. De groeten maar en tot spoedig weerziens van Theo."

De waarschuwing om zijn hand omlaag te houden had te maken met de invoering van de Hitlergroet bij de NAD, die ook daar niet overal in goede aarde viel.

Theo trouwde in 1941 met Dien Veltman.
Bron: allesfamilie.nl